We vroegen Prof. Dr. M.J. van den Bent naar zijn mening. Immunotherapie heeft al jaren een magische klank voor veel kankerpatiënten, wat begrijpelijk is: wat is er nu beter dan het eigen afweersystem dat de tumor aanpakt? Bovendien is de afgelopen jaren op dit vlak binnen de kankergeneeskunde veel vooruitgang geboekt. Helaas blijkt op het gebied van hersentumoren de voortgang op dit gebied opnieuw teleurstellend. Al jaren wachten we tevergeefs op goede resultaten van dendritische cel therapie, nu is ook de grote immunotherapie studie van Celldex gestaakt omdat het resultaat bij tussentijdse analyse teleurstellend blijkt. De immunotherapie in dit onderzoek ging uit van specifieke eiwitten op het cel oppervlak (het zogenaamde EGFRvIII eiwit) van graad 4 gliomen (glioblastomen). Tegen dit eiwit werd gevaccineerd, met het middel met de lastige naam ‘rindopepimut’. Tegelijkertijd werden daarbij de dendritische cellen gestimuleerd. Nadat het resultaat van vroeg maar ongecontroleerd onderzoek als veelbelovend werd beoordeeld, is een grote studie gestart. Deze laat bij een tussentijdse analyse helaas geen verbetering van de behandeling zien na vaccinatie Zie ook: http://ir.celldex.com/releasedetail.cfm?ReleaseID=959021   Hoe komt het dan dat eerder onderzoek zo veelbelovend leek? Er is reden om aan te nemen dat het ‘gunstige resultaat’ dat in de vroege studies werd gerapporteerd niet echt ‘gunstig’ is geweest, maar berustte op de selectie van patiënten die in aanmerking kwamen voor het onderzoek. Zij moesten eerst uitgebreid geopereerd zijn, en mochten na afloop van de radiotherapie fase geen tekenen van tumor progressie vertonen. Daarmee ontstaat een selectie van patiënten met mogelijk gunstig beloop, wat een vertekend beeld kan geven. Welke lessen kunnen we hier van leren? Het idee van immunotherapie, met of zonder dendritische cellen moet zich nog bewijzen bij hersentumoren, dat is duidelijk. Ook is opnieuw duidelijk geworden dat enthousiasme gebaseerd op incompleet vroeg onderzoek niet terecht is geweest. Het onderstreept het belang van al in een vroeg stadium goed gecontroleerd onderzoek uitvoeren, zoals bijvoorbeeld de EORTC Brain Tumor Group dat doet. Is het daarmee afgelopen met de ontwikkeling van de immunotherapie voor glioblastomen? Geenszins, maar het is duidelijk dat op dendritische cellen gebaseerde therapieën nog een lange weg te gaan hebben. Goed onderzoek met daarbij betere stimulering van de dendritische cellen is essentieel. Andere immunotherapie benaderingen gaan uit van het stimuleren van heel bepaalde witte bloedcellen. Onderzoek met het middel nivolumab gaat binnenkort van start in verschillende Nederlandse centra.   De tijd moet leren of dit middel dat succesvol bleek bij long tumoren en melanomen ook werkzaam zal zijn bij hersentumoren.