Mensen met hersenletsel helpen om van hun huis weer een thuis te maken.
Dat is de kern van het project ‘Coaching in Home & Place Making’ van het Centrum voor Revalidatie van het UMCG (CvR).
Ant Lettinga staat aan de wieg van dit initiatief en vertelt met Sietske Jans-Kuperus (voormalig coach en coach-trainer) over het project, dat getroffenen en naasten helpt om hun leven opnieuw in te richten.
Waarom zijn jullie gestart met Coaching in Home & Place Making?
Ant: “Mensen die door een beroerte of ongeval hersenletsel hebben opgelopen, vallen thuis ondanks intensieve revalidatie vaak in een zwart gat.
Ze krijgen te maken met zichtbare beperkingen zoals een halfzijdige verlamming. Maar de schade heeft meestal ook tot gevolg dat mensen ???overgevoelig raken voor prikkels,
vertraagd informatie opnemen, dingen vergeten en niet meer alles tegelijk kunnen.
?“Revalidatiezorg wordt tot in de thuissituatie voortgezet?”
?Koken terwijl je kinderen de dag met je doornemen, lukt bijvoorbeeld niet meer en de drukke sportschool met haar luide muziek kan extreem vermoeiend zijn.
Dagelijkse routines veranderen, evenals sociale rollen en relaties. Dit leidt tot identiteitsverwarring en gevoelens van verlies.
Het is moeilijk om vanuit huis de juiste hulp en zorg te vinden. Het aanbod is zo versnipperd dat je erin verzandt.
Zo is het idee ontstaan om behandelaars (red. zoals ergotherapeuten, maatschappelijk werkers en verpleegkundigen) in de rol van coach te scholen en revalidatiezorg tot in de thuissituatie voort te zetten.”
Hoe gaan de coaches te werk?
Ant: “Ze brengen met de getroffene in kaart wat voor hen belangrijke plekken en mensen waren voor ze hersenletsel opliepen.
Vervolgens denken ze mee hoe ze deze kunnen blijven bezoeken en ontmoeten en ook nieuwe plekken kunnen ontdekken.
Kan bijvoorbeeld op andere tijden worden gesport in de sportschool of is een andere omgeving prettiger? Kunnen keukenregels worden gemaakt zodat rustig kan worden gekookt?
Is wandelen met vrienden een alternatief voor ontmoetingen op drukke terrasjes? De coaches moedigen getroffenen aan om oplossingen te zoeken en uit te proberen.
Ze coachen aan huis en op afstand via een veilige beeldverbinding op de tablet.”
?“Het gaat erom wat iemand nog wél kan na hersenletsel”
Sietske: “De coaches leren te kijken naar de persoon in plaats van de patiënt en naar zijn mogelijkheden in plaats van beperkingen.
De focus gaat uit naar de drijfveren en kwaliteiten van mensen met hersenletsel; wat kunnen zij nog wel en waar willen zij naartoe?
Wat stimuleert hen om weer mee te willen doen en de eigen regie te pakken? Zijn er op de voor hen belangrijke plekken ook mensen die kunnen helpen bij het bevorderen van de zelfredzaamheid?”
Valt de rol van behandelaar en coach te combineren?
Ant: “Dat is een goede vraag. In het revalidatiecentrum ligt de nadruk op het lichaam met beperkingen dat zo optimaal mogelijk hersteld moet worden.
Thuis speelt de vraag hoe iemand zich het leven met het beperkte lichaam weer eigen maakt. Dit vergt een andere manier van werken en het kost tijd om je die eigen te maken.
Coaches starten daarom al tijdens het weekendverlof met het ‘Home & Place Making’ proces.
Daarvoor trainen we ze onder meer in blanco luisteren, open vragen stellen, informeren en oplossing- en netwerkgericht werken.”
?“Thuis gaat het niet langer om optimaal herstel van het lichaam”
Sietske: “Coaches moeten best wennen aan de nieuwe rol.
Het is zoeken wat ze kunnen oppakken en hoe dat zich verhoudt tot de taken van de behandelaars in het revalidatieteam.
Het gaat dan niet alleen om de vraag wat de coach toevoegt, maar ook om hoe het bestaande zorgaanbod slimmer kan worden ingericht.
Als je professionals een nieuwe manier van denken en doen aanleert, moet je ervoor zorgen dat de organisatie vanaf het allereerste begin mee leert veranderen.”
Hoe intensief is het contact tussen coach en (ex)patiënt?
“Dat verschilt. Coaches spreken cliënten in het begin vaak wekelijks, later maandelijks of een aantal keren per jaar. In totaal duurt de coaching twee jaar.
Op dit moment zijn er acht behandelaars met een coachrol. Zij helpen ongeveer 100 cliënten.
Het is de bedoeling van het CvR om nieuwe behandelaars in de rol van coach te scholen, zodat zoveel mogelijk revalidanten coaching kunnen krijgen ”
Hoe reageren patiënten op het project?
Sietske: “Patiënten en naasten vinden het erg prettig om met iemand die ze al kennen uit de revalidatieperiode te bespreken wat thuis nodig is.
Het voelt vertrouwd en ze hoeven hun verhaal niet steeds opnieuw te vertellen. Het idee dat ze aan de bel kunnen trekken als alles even te veel wordt, geeft rust.
?“Voor patënten en naasten ?is de coach een vertrouwd persoon”
Een Skypegesprek met de coach kan al helpen om dingen weer op de rails te krijgen. Soms is een praktische tip genoeg.
Neem het voorbeeld van de partner die geen bezoek kon ontvangen, omdat haar man de drukte niet aankan.
De coach adviseerde het echtpaar een kamer in te richten waar de man zich even kan terugtrekken als het bezoek hem te veel wordt. Dit hielp het sociale isolement van het echtpaar doorbreken.”
Wat betekent Home & Place Making voor de zorg?
Sietske: “Dankzij Home & Place Making leren coaches op een andere manier naar revalidatiezorg te kijken.
Ze zijn het vaste aanspreekpunt, volgen de mensen in hun persoonlijke herstelproces en bieden op basis daarvan vraag- in plaats van aanbodgerichte zorg.
Ze betrekken de omgeving zodat informele zorg waar mogelijk formele zorg kan vervangen en verwijzen alleen tijdelijk door als er echt specialistische hulp nodig is.
Daarmee helpen ze de kwaliteit van de zorg te verbeteren en kosten te verminderen.”
Wat zijn plannen voor de toekomst?
Ant: “Home & Place Making richt zich nu vooral op jongeren en volwassenen die de route van ons revalidatiecentrum naar huis volgen.
Ik wil het ook heel graag toegankelijk maken voor ouderen met hersenletsel die via het verpleeghuis naar huis terugkeren en voor ‘zij-instromers’ die de korte-ziekenhuisroute naar huis nemen
en bij wie nu vaak te laat problemen aan het licht komen.
?“Project moet toegankelijk worden voor alle mensen met hersenletsel”
Ik ben bezig een regionale proeftuin in te richten, waarin we samen met andere partners in Noord Nederland verder bouwen aan het nieuwe zorgconcept.
Als we tot een goede inbedding willen komen van deze nieuwe manier van werken, moeten ook deze zorgorganisaties mee veranderen.
Een nieuw hoofdstuk voor Home & Place Making dat ik vol enthousiasme zal onderzoeken.”?
Home & Place Making door de ogen van Ellis Merkelijn ?
“In juli 2011 kreeg ik een beroerte. Aanvankelijk ?werd ik naar huis gestuurd met de diagnose TIA, wat had betekend dat ik zonder restverschijnselen weer volledig zou kunnen functioneren.
Maar ik was extreem vermoeid en mijn hoofd en lijf reageerden totaal anders dan voorheen. Ik had problemen met schrijven, kon me ?niet goed concentreren.
Mijn directiefunctie, die ik voorheen met zoveel plezier uitvoerde, kon ik niet meer aan. Mijn kantoor was een onveilige plek geworden. Alle ?e-mails en telefoontjes: ik kon ze niet behappen.”
“Een half jaar lang leefde ik in een wereld die ik niet begreep. Het ene moment stond ik nog aan het roer van een florerend bedrijf, het andere moment kon ik amper een kop koffie zetten.
Ik voelde me een vreemde in mijn eigen lichaam. Uiteindelijk trok ik aan de bel bij Beatrixoord. Daar werd alsnog de diagnose beroerte gesteld. Mijn baan moest ik opgeven, revalidatie volgde.
?“Ik leefde in een wereld die ik niet meer begreep”
Ik maakte progressie en dacht: ik kom er weer helemaal bovenop. Na mijn revalidatie vond ik werk voor drie dagen.
Was ik vrij, dan zat ik doodmoe op de ??bank. Het was een idiote situatie. Toen mij na de proefperiode een contract werd aangeboden, besefte ik: ik kan zo niet door.
Een moeilijke fase brak aan. Ik zat thuis, was uit gerevalideerd, mijn progressie staakte. Vragen zoals wie ben ik nog, wat kan ik nog en waar kan ik nog naar toe beheersten mijn leven.”
“Home & Place Making boeit me enorm omdat de focus ligt op de vraag hoe je als mens het leven weer kunt oppakken.
De focus ligt op wie je bent en waar je naartoe wilt. Welke plekken voor jou als veilig en onveilig aanvoelen, waarom dit zo is en hoe je met onveilige plekken weer vertrouwd kunt raken.
?“Wie ben ik, wat kan ik nog en waar kan ik naar toe?”
Wat had ik in 2011 graag een co?ach gehad die mij bewust had gemaakt van het feit waarom ik me op mijn werk niet veilig voelde en die me tools had aangereikt om daarmee om te leren gaan.
En iemand die met mij mijn verschillende rollen in kaart had gebracht en hoe die elkaar beïnvloeden. Neem mijn rol als moeder. Ik had na mijn revalidatie weer een goede balans gevonden.
Maar toen ik weer ging werken raakte ik extreem vermoeid en kon ik niet meer de moeder zijn die ik was. Dit voelde als falen.
Hoe waardevol was het geweest als iemand me dit had laten inzien, zodat ik mezelf de vraag had kunnen stellen: wil ik dit zo nog wel?
Als iemand me bewust had gemaakt van het feit dat ik in de kern nog steeds dezelfde persoon ben met dezelfde ervaring en kennis, maar die anders moet leren toepassen.
Als iemand me had laten beseffen dat ik nog altijd de regie in handen heb.”
“Home & Place Making helpt je om als mens te revalideren.
?“Ik ben nog steeds dezelfde persoon”
In de geneeskunde ligt de focus vooral op herstel van lichamelijk functioneren.
Minstens zo essentieel is dat je daarnaast je leven opnieuw leert inrichten en rollen opnieuw leert invullen.
Dat je weer mens kan zijn en de situatie gaat zien en waarderen zoals hij is. Dat is ongelooflijk veel waard.”??
?
