Veel cliënten in de langdurige zorg kunnen de jaarlijkse vragenlijsten om de kwaliteit van zorg te meten niet invullen. Kennis en begrip van de (Nederlandse) taal vormen onoverkomelijke barrières. Voor deze groep ontwikkelde Hogeschool Zuyd het kwaliteitsinstrument MEMZ: Mijn Ervaringen Met de Zorgrelatie. Het bestaat uit 2 spellen en een app. Hiermee kunnen communicatief kwetsbare mensen hun kijk op de zorgrelatie kenbaar maken
Cliënten met een verstandelijke of zintuiglijke beperking, met hersenletsel of dementie, die van huis uit geen Nederlands spreken, niet goed kunnen lezen en schrijven: er zijn er veel in de langdurige zorg. Voor hen is de communicatie met zorgverleners ingewikkeld, vertelt spraak- en taalpatholoog Ruth Dalemans, senior onderzoeker bij Hogeschool Zuyd. ‘Maar je ziet hun probleem zelden aan de buitenkant. Zorgverleners hebben dan niet door dat ze hun manier van communiceren moeten aanpassen. De cliënten zelf verbergen hun communicatieprobleem liefst uit schaamte. Het zorgproces raakt zo makkelijk verstoord.’
Zorgrelatie
Ook van deze communicatief kwetsbare mensen is het belangrijk te weten hoe zij de zorg ervaren. Daarom ontwikkelde het team van Dalemans en haar collega Moser bij Hogeschool Zuyd MEMZ. Met dit instrument kunnen mensen die moeilijk Nederlands kunnen begrijpen, schrijven en spreken, hun mening geven over een kernaspect van de kwaliteit van zorg, de zorgrelatie. ‘De meeste kwaliteitsmetingen gaan over zorguitkomsten,’ verklaart Dalemans. ‘Maar voor een goed verloop van de zorg is de zorgrelatie doorslaggevend. Dat is altijd zo, maar al helemaal bij deze doelgroep.’
Spellen en een app
Het instrument bestaat uit 3 versies: 2 spellen – individueel en voor een groep – en een app voor tablet of smartphone. De spellen werken met een spelbord en worden gespeeld met een professioneel zorgverlener. Met de app kan de gebruiker de vragen desgewenst helemaal alleen invullen. Een digitaal persoontje helpt hem daarbij. De vragen zijn kort gehouden. Tekeningen en andere hulpmiddelen bieden ondersteuning om de vraag te begrijpen en te beantwoorden.
Samen met de doelgroep
In het ontwikkelteam van MEMZ zaten een verpleegkundige, een logopedist, een ergotherapeut en een gezondheidswetenschapper, maar ook mensen uit de doelgroep. Bijvoorbeeld iemand met een leerbeperking en een hersenaandoening en een mantelzorger van iemand met dementie. ‘Zo wisten we dat wat we ontwikkelden ook echt aansluit bij hun communicatiemogelijkheden.’
Bejegening
Dankzij hun deelname is er niet alleen een individueel maar ook een groepsspel ontwikkeld. ‘Dat was een uitdrukkelijke wens van een cliënt uit de onderzoeksgroep,’ zegt Dalemans. ‘Bedoeling is de cliënten met elkaar te laten praten over de zorgrelatie, bijvoorbeeld over bejegening en communicatie.’ De cliënten hebben nog meer verbeteringen voorgesteld. Ze vonden bijvoorbeeld de hoeveelheid vragen te groot. ‘Dat aantal hebben we flink verminderd. We hebben de pionnen voor het bordspel groter gemaakt en de kleuren aangepast aan mensen die slecht zien. En we gebruiken geen abstracte figuurtjes meer, maar herkenbare iconen.’
Handleiding
De conceptversies zijn uitgetest bij verschillende zorglocaties en met de feedback zijn de definitieve versies gemaakt. Ze zijn voorzien van een handleiding. ’Als professional moet je bij het spelen de nodige communicatieve vaardigheden hebben,’ zegt Dalemans. ‘Dus enige training is wel nodig. Ons advies is om het spel door een onafhankelijke professional te laten spelen. Iedere cliënt moet zijn ervaringen vrijuit duidelijk kunnen maken.’
Gebruik
MEMZ wordt onder meer verspreid via Kennisplein Vilans, Movisie, Burgerkracht Limburg en Alzheimer Nederland. Bezoek ook mijnervaringmetdezorgrelatie.nl
Meer informatie
Project: 'Mensen in een communicatief kwetsbare positie – een instrument om de kwaliteit van de zorgrelatie met de hulpverlener inzichtelijk te maken'
