Lees verder voor een prachtig indringend verhaal van Jet van Swieten; "Uit het dagboek van een Onbestorven Weduwe is onlangs een bundel verschenen onder de titel Uit het Dagboek van een Onbestorven Weduwe – Notities van een leven naast NAH. Hierin staan herschreven stukken naast nieuwe bijdragen.
Het boek kan je hier bestellen.
Het proces van partner naar mantelzorger voor je partner – of van zoon/dochter naar mantelzorger voor je ouder – is in de meeste gevallen niet een waarvan je je direct bewust bent.
Misschien zijn er uitzonderingen. Er zijn mensen die direct begrijpen dat zij aan het begin staan van een langdurige tijd, geld en energie rovende klus en hebben de tegenwoordigheid van geest direct maatregelen te nemen om de mantelzorg zo te organiseren dat zijzelf ontlast worden en rekening houden met het leven dat zij leiden, inclusief baan.
Nog voordat het sociale netwerk uit elkaar dreigt te vallen zien zij de mogelijkheid mensen uit de omgeving in stelling te brengen om samen de klus te klaren.
Dit is het ideale beeld dat voor ogen moet hebben gestaan bij de beleidsmakers, toen zij de participatiesamenleving in elkaar zetten.
De praktijk
De praktijk is vaak toch weerbarstiger. In de meeste gevallen is mantelzorg iets waar je sluipend wordt ingezogen. Ineens kun je behoren tot dat leger van 750 duizend mantelzorgers in Nederland die voor langere tijd meer dan acht uur per week hulp bieden aan een naaste. Hoe dat gaat? Je partner wordt ziek en je staat hem bij omdat je ziet dat het nodig is hem te helpen bij zijn dagelijkse verzorging.
Mantelzorg stopt niet bij het aanbieden van een kopje soep of het smeren van een boterham. Het gaat hier over het overnemen van taken, helpen bij wassen en aankleden, bij toiletbezoek, begeleiden naar specialisten, controle medicijnen, aanvraag extra zorg enzovoort. Mantelzorg kan zeer veelomvattend zijn. Sluipenderwijs is je dagelijkse takenpakket verbreed zonder dat je daar bewust voor hebt gekozen.
Motieven
Voordat je beseft dat je mantelzorger bent geworden, kunnen er vele weken, zo niet maanden voorbij zijn gegaan.
Het beredeneren waarom je de mantelzorg hebt aanvaard, komt meestal pas achteraf.
Daardoor lijkt het een bewuste keuze te zijn geworden, omdat je de opvatting hebt dat je het hoort te doen; uit liefde, of omdat je je ertoe verplicht voelt, of uit dankbaarheid.
Het geeft je een goed gevoel. Het hoort erbij. Om hulp vragen zet je voor een groot dilemma. Je wil het graag zelf doen. Je denkt dat alleen jij dat het beste kunt.
Al die hulp om je heen kan belastend zijn. Hulp vragen kan voelen als een teken dat je zelf faalt. Om hulp vragen kan een gevoel van schaamte opwekken.
En: hoe, en bij wie kun je om hulp vragen? Welke taken kun je aan een helpende hand overlaten? Het is lastig dingen uit handen geven als je het gevoel hebt dat je het allemaal heel best zelf kunt.
Tot het ogenblik waarop je begint te merken dat je overbelast raakt.
Vertrouwd gezicht
Als dan het moment is aangebroken te onderzoeken welke taken je zou kunnen overdragen aan een ander, wordt dat een lastige.
De gelegenheid bij uitstek om alles goed te regelen is dan al voorbij. Het overheidsbeleid is erop gericht eerst het sociale netwerk aan te spreken.
Gedurende de lange tijd waarin alle aandacht is uitgegaan naar de zorg voor je naaste, is het sociale netwerk afgebrokkeld.
Bijvoorbeeld een boodschapje, huishoudelijke klussen en tuinonderhoud zijn bij uitstek geschikt om als eerste aan een ander over te dragen.
Wat zou het fijn zijn als er een bekende beschikbaar is, een vertrouwd gezicht dat even bij je partner thuis is terwijl jij een uurtje gaat sporten om te ontspannen. Ineens blijkt dat je onder mantelzorg ook alle geregel kan verstaan die nodig is om jezelf ruimte te bieden. Laat daar nou net de tijd en de energie voor ontbreken.
Suggesties
Wanneer binnen het sociale netwerk niemand beschikbaar is, komt dan toch professionele hulp in beeld. Dat vormt een nieuwe drempel.
Er moet een aanvraag ingediend, er volgt een keukentafelgesprek waarin jij moet aangeven waarom je ondersteuning nodig hebt.
Er worden vele suggesties gegeven waarmee de buitenwacht denkt dat jouw problemen tot het verleden behoren.
Vaak zijn dat suggesties die meer belastend zijn dan ondersteunen.
Wanneer je amper de deur uit kan omdat de toestand van je partner dat niet toelaat, kan de geopperde cursus mindfulness je niet veel verder brengen als je zelf verschrikkelijk verlangt naar de bijeenkomsten van je oude leesclubje waar je allang niet meer naartoe bent geweest; of verlangen naar dat ene boek dat je zo graag eens ongestoord uit zou willen lezen.
De oplossing is dan toch echt een andere. Met het aanbieden van mindfulness als oplossing voor al jouw problemen, word je indirect aangesproken op je eigen verantwoordelijkheid.
Met het aangaan van mantelzorg heb je al voldoende eigen verantwoordelijkheid getoond.
Faciliteren
Meestal zit het venijn in de staart. In het geval van de mantelzorger zit het venijn juist in het begin. Het is als een doolhof. Je loopt erin, onderzoekt de gangen maar komt niet tot de kern.
De bewustwording komt in de meeste gevallen pas later, terwijl bewustwording aan het begin van het proces in alle opzichten betere kansen biedt. Is hier dan toch weer een taak weggelegd voor de gezondheidszorg.
Een overheid die een participatiesamenleving wil opbouwen zal dat toch ergens moeten faciliteren.
Waar de mantelzorger zich in het begin niet bewust is van de reikwijdte van de zorg aan de partner – en later niet bewust is van wat nodig is om zichzelf te ontlasten –, zou de gezondheidszorg meteen aan het begin wellicht iets meer kunnen vertellen over wat haar te wachten staat gezien de conditie van de patiënt en de prognose voor de langere termijn.
Met steun vanuit diezelfde zorg, of gedelegeerd aan een welzijnsorganisatie, zou dan per situatie een plan opgesteld kunnen worden, het sociaal netwerk geïnformeerd en zo nodig in stelling gebracht.
Noem het een preventieve maatregel waardoor bij de mantelzorger eerder een bewustwordingsproces opgang komt.
Zo kan de keuze voor mantelzorg op een andere manier, beter gemotiveerd tot stand komen. dan word je er niet langer ingezogen maar ingeleid.
